Biodiversiteit kan én moet een veel prominentere rol krijgen bij de ontwikkeling van nieuwe zonneweides. Dat kán ook, als we er maar op een andere manier naar durven kijken. Dat was de belangrijkste conclusie van de masterclass ‘Samen werken voor energie en biodiversiteit’.
De sessie werd als onderdeel van de Landschapstriënnale 2021 in het Van Gogh Nationaal Park, georganiseerd door Energietuinen Nederland en Groen Ontwikkelfonds Brabant in samenwerking met de Turnclub en de organisatie van ECCO.
Tijdens de sessie presenteerden een vooraanstaande wetenschapper (Alex Schotman), een schrijfster (Arita Baaijens) en een juriste (Jessica den Outer) drie inspirerende kijkrichtingen: ecologisch, emotioneel en juridisch.
“Pas zonneweides niet in bestaand landschap in, maar ontwerp nieuwe landschappen.”
Alex Schotman, onderzoeker aan Wageningen Environmental Research en coördinator biodiversiteit van het Nationaal Consortium Zon in Landschap, doet al jaren onderzoek naar de ecologische meerwaarde van zonneweides.
“We leven niet in een geografische coördinaat maar in een landschap dat iets met je doet.”
Arita Baaijens pleit juist voor een emotionele benadering van natuur en landschap. Bioloog, onderzoeker én ontdekkingsreizigster Baaijens verdeelt de mensheid voor het gemak in twee (arche) types: de fixers en de verbeelders.
“Als bedrijven rechten hebben, waarom natuur dan niet?”
Jessica den Outer heeft een achtergrond in internationaal milieurecht en is consultant, schrijfster en spreekster op het gebied van rechten voor de natuur. Haar stelling is dat natuur nu wordt gezien als een ‘ding’ zonder rechten, ofwel als eigendom van de mens.
Wat betekenen deze drie perspectieven voor de rol van biodiversiteit in het besluitvormingsproces over zonneweides? Volgens Den Outer zijn de perspectieven complementair aan elkaar en belichten ze elk een ander aspect van natuur en landschap. Ze benadrukt nogmaals dat rechten voor de natuur een manier is om, als het gaat om bescherming van natuurbelangen, de bestaande wet- en regelgeving nog beter te laten functioneren.
Baaijens benadrukt dat het er om gaat dat je samen begrijpt vanuit welk perspectief iemand standpunten inneemt. Door wederzijds begrip -je hoeft het niet met elkaar eens te zijn!- kan een gemeenschappelijke taal worden ontwikkeld, waardoor de verschillende belangen in elk geval ter tafel komen.
Tijdens de interactieve sessie was er consensus over de stelling dat mens en natuur met elkaar verbonden én zelfs van elkaar afhankelijk zijn. Het vraagt om een stevige positie voor natuur en landschap in de energietransitie. Dat kan door de ecologische waarde inzichtelijk te maken, door de emotionele waarde letterlijk op de kaart te zetten of door biodiversiteit juridische rechten te geven. Of door alle drie tegelijk.
Een van de aandachtspunten, die dwars door alle perspectieven loopt en die een sleutelrol inneemt, is de relatie van zonneweides met de lokale gemeenschap. Die relatie raakt namelijk aan eigenaarschap, een natuurlijke en aantrekkelijke leefomgeving en aan de betrokkenheid van omwonenden – en kan daarom een belangrijke rol spelen bij het realiseren van biodiversiteit en zonneweides.
De centrale boodschap van deze interactieve sessie is dat verandering van perspectief wordt ondersteund door een nieuwe taal. Door een ander begrippenkader verandert onze perceptie, houding en beleving. Het woord zonneweide roept veelal beelden op aan productievelden met weinig biodiversiteit. Laten we andere benamingen voor biodiverse zonneweides gebruiken. Zo markeren we de nieuwe werkelijkheid!
